Trường trung học là một phần quan trọng trên con đường học vấn. Giúp các em có thêm kiến thức mới và kỹ năng chuyên môn cũng như chuẩn bị cho các em bước vào thị trường lao động hoặc học đại học.
Hơn nữa, ở trường trung học, các em được phát triển các kỹ năng xã hội và giao tiếp, tiếp thu kinh nghiệm mới, sở thích mới và xây dựng tình bạn với các bạn đồng trang lứa trong tập thể. Trường trung học mở rộng kiến thức chung mà các em đã học ở trường tiểu học.
Việc lựa chọn được trường phù hợp thường là nhiệm vụ khó khăn cho các thí sinh và phụ huynh. Cần nhìn vào kết quả học tập, khả năng, sở thích và kế hoạch tương lai của các em để lựa chọn. Ở CH Séc, các em có thể chọn từ nhiều loại trường khác nhau, có thể học ở các trường trung học chuyên ngành, trường THPT – gymnázium, trường trung học nghệ thuật, trường trung cấp nghề, vvv.
Nên lưu ý những gì khi chọn trường trung học?
Khi chọn trường trung học và ngành nghề học, nên cân nhắc kỹ lưỡng cả những yếu tố dưới đây:
- Cường độ học – các loại trường trung học thường có sự khác nhau về mức độ. Đầu tiên, quí vị nên cân nhắc, nên chọn ngành học 3 năm có chứng chỉ nghề hay ngành 4 năm có thi tốt nghiệp trung học phổ thông.
- Mục tiêu sau khi học – Nếu học sinh muốn tiếp tục học đại học sau trung học, phải chọn ngành học có thi tốt nghiệp trung học phổ thông cuối cấp. Nếu em muốn học để biết một ngành nghề cụ thề (thủ công), nên chọn ngành học 3 năm có chứng chỉ nghề. Sau khi học xong chương trình học nghề 3 năm, em có thể làm việc trong ngành hoặc nếu muốn, có thể học bổ túc để thi lấy bằng tốt nghiệp trung học phổ thông.
- Sở thích và sở trường – Nếu thí sinh thích một ngành cụ thể nào đó, ví dụ như kỹ thuật, y tế hoặc nghề theo hướng kinh tế, em có thể chọn trường trung học chuyên sâu về lãnh vực đó. Trường trung học nghệ thuật (nhạc viện) có thể phù hợp với các em có năng khiếu hội họa, âm nhạc hoặc khiêu vũ.
- Vị trí – Khi chọn trường hãy cân nhắc khoảng cách từ nhà đến trường. Theo vị trí của trường để quyết định, nên đi học xa mỗi ngày hay tìm nhà trọ ở trung tâm giới trẻ (ký túc xá).
- Nhu cầu giáo dục đặc biệt – Với những em có nhu cầu giáo dục đặc biệt (về sức khỏe, tinh thần, tư duy và những bất lợi khác), nên chọn trường có chương trình giáo dục phù hợp.
Trường trung học cho phép các em được đào tạo trong rất nhiều ngành nghề. Trang web này có thể giúp các em chọn trường trung học dễ dàng hơn. Có thể lọc trường không chỉ theo ngành hoặc lĩnh vực, mà còn có thể lọc theo nghề nghiệp, hình thức học hoặc vị trí.
Kể cả khi quí vị biết sẽ chọn loại trường hoặc ngành học nào rồi, việc chọn một trường cụ thể nào đó dựa vào thông tin trên trang web của nhà trường không phải là việc dễ. Quí vị nên tìm hiểu trước, khi nào trong vùng quí vị sinh sống có tổ chức hội chợ trường học (và liệu có một chợ như vậy hay không) và ngoài ra, khi nào thì trường họ tổ chức ngày giới thiệu trường.
- Hội chợ các trường trung học được tổ chức một năm một lần và các em có thể làm quen với các trường khác nhau trong cùng một chỗ. Tại các hội chợ này, các trường học họ có quầy thông tin và phân phát tài liệu, họ tự giới thiệu về trường và trả lời câu hỏi của các thí sinh ngay tại quầy. Schola Pragensis ở Praha hoặc Posviť si na budoucnost ở Plzeň là hai ví dụ trong rất nhiều Hội chợ trường trung học diễn ra hằng năm trên khắp CH Séc.
- Ngày giới thiệu trường do các trường trung học tổ chức, để các thí sinh quan tâm có cơ hội đến xem khuôn viên trường và làm quen với các ngành học mà họ dạy. Người tham quan được đi thăm quan trường, vào xem một số lớp học, phòng thí nghiệm, xưởng thủ công và các không gian học hoặc thực hành khác. Các giáo viên và các nhân viên khác của nhà trường sẵn sàng trả lời các câu hỏi của khách tham quan và cung cấp thông tin chi tiết về trường học, các ngành học, tiêu chí thi tuyển sinh và các chủ đề khác. Ngày giới thiệu là một dịp rất phù hợp để các em muốn học tại trường trung học có hình dung đầy đủ hơn về trường, làm quen với môi trường và có thêm thông tin để quyết định khi chọn trường.
Những điều nên biết về các trường trung học tại Cộng hòa Séc
- Đại đa số các em vào trung học sau khi kết thúc chương trình phổ cập giáo dục, nghĩa là sau lớp 9, trường tiểu học. Ngoại lệ là các trường trung học (gymnázium) nhiều năm và các trường nghệ thuật, các em nhập học từ trước, nên các em thực hiện phổ cập giáo dục một phần ngay trong chương trình trung học.
- Phần lớn các ngành trung học kéo dài 4 năm. Các trường trung học gymnázium nhiều năm và các trường nghệ thuật đã nói ở trên là ngoại lệ vì thường số năm học kéo dài hơn. Ngược lại, các trường trung cấp nghề và các trường thực hành chỉ tổ chức học từ 2 – 3 năm theo loại trường và một số ngành chọn lọc.
- Cần thi đỗ kỳ thi tuyển sinh toàn quốc và có thể là kỳ thi tuyển sinh riêng của trường để được nhận vào các ngành có thi tốt nghiệp trung học phổ thông (được công khai trong tiêu chí tuyển sinh).
- Phải thi tài năng vào các trường nghệ thuật và gymnázium thể thao.
- Các trường không tổ chức thi tuyển sinh toàn quốc (các ngành trung cấp có chứng chỉ nghề và các ngành không có chứng chỉ nghề và bằng tốt nghiệp THPT) công khai điều kiện tuyển sinh trong danh mục các tiêu chí tuyển sinh. Các ngành không có chứng chỉ nghề và bằng tốt nghiệp THPT và các ngành trung cấp bậc thấp chỉ có chứng chỉ nghề yêu cầu thí sinh phải có giấy giới thiệu của cơ sở tư vấn học đường (CSTVHĐ).
- Hoàn thành chương trình học bằng kỳ thi tốt nghiệp THPT hoặc thi cuối cấp, tuỳ vào loại trường.
Các loại trường trung học tại CH Séc
Có nhiều lựa chọn để học trường trung học tại CH Séc, tuỳ vào định hướng, thời gian học, cách thi tuyển sinh và tốt nghiệp cuối cấp.
Trường trung học chuyên ngành (ví dụ, trường công nghiệp, nghệ thuật, y tế, khách sạn, học viện kinh doanh) phù hợp với những em muốn học một ngành cụ thể nào đó và muốn theo đuổi ngành nghề trong các lĩnh vực như giao thông, kỹ thuật điện, máy móc, y tế, du lịch, kinh tế và các ngành khác. Phần lớn các ngành này thường kết thúc bằng kỳ thi tốt nghiệp THPT và học trong vòng 4 năm. Sau khi tốt nghiệp, các sinh viên có thể tìm việc làm hoặc tiếp tục học ở các trường cao đẳng hoặc đại học.
Trường trung học nghệ thuật dành cho các thí sinh có năng khiếu nổi bật về một lãnh vực nghệ thuật cụ thể (hội hoạ, hát, chơi nhạc cụ, nhảy). Trường nghệ thuật chuyên ngành âm nhạc và nhảy được gọi là nhạc viện.
Các thí sinh được chọn dựa vào kết quả của kỳ thi năng khiếu. Thời gian học thường giống như các trường trung học phổ thông (gymnázium) nhiều năm 8 hoặc 6 năm và gymnázium 4 năm.
Trường trung cấp nghề phù hợp với các em muốn học một ngành cụ thể nào đó và muốn học nghề thủ công. Học lý thuyết và thực hành thay phiên nhau.Thời gian học kéo dài 3 năm và sinh viên được cấp chứng chỉ nghề sau kỳ thi cuối cấp. Sau khi học có thể đi làm luôn hoặc tiếp tục học bổ túc để lấy bằng tốt nghiệp THPT. Các ngành trung cấp nghề được ưa chuộng nhất là thợ sửa xe hơi, đầu bếp – phụ bếp, thợ sửa khoá, thợ nề, thợ lắp ráp – sửa chữa, thợ sửa điện máy xe hơi hoặc thợ nướng bánh. Các thí sinh học các ngành trung cấp bậc thấp cũng được cấp chứng chỉ nghề, nhưng để học bổ túc lấy bằng tốt nghiệp THPT thì khá phức tạp, vì yêu giáo dục trước đó quá thấp. Trình độ tiếng Séc kém không nên là lý do để chọn ngành trung cấp bậc thấp.
Trường Trung học phổ thông Gymnázium dạy kiến thức phổ thông và có thi tốt nghiệp THPT cuối cấp. Sinh viên thường tiếp tục học cao đẳng hoặc đại học sau khi tốt nghiệp hoặc đi làm. Trường gymnázium được chia theo số năm học, trường 4 năm và nhiều năm – nghĩa là 6 năm và 8 năm. Điều kiện để được vào học là thi đậu tuyển sinh hai môn tiếng Séc và toán, thậm chí là cả kỳ thi tuyển sinh riêng của trường.
- Gymnázium 4 năm. Chương trình học kéo dài 4 năm và các em bước chân vào đây sau khi học xong lớp 9 ở trường tiểu học. Các thí sinh học xong chương trình phổ cập giáo dục tiểu học ở nước ngoài có thể nộp đơn xin phỏng vấn miệng tiếng Séc thay vì thi viết môn tiếng Séc và ngữ văn.
- Gymnázium 6 năm. Chương trình học kéo dài 6 năm và các học sinh được nhận vào học sau khi kết thúc chương trình lớp 7. Chương trình này không phổ biến bằng chương trình 4 và 8 năm.
- Gymnázium 8 năm. Chương trình học kéo dài 8 năm và các em vào học sau khi kết thúc chương trình lớp 5 của trường tiểu học. Bốn năm đầu của chương trình gọi là trung học đệ nhất và tương đương với việc hoàn thành chương trình phổ cập giáo dục bắt buộc, 4 năm còn lại gọi là trung học đệ nhị.
Học trung học không cần thi tốt nghiệp THPT và không có chứng chỉ nghề
Ngoài những trường trung học đã dẫn ở trên, còn các trường trung học và trung cấp nghề không cần thi tốt nghiệp THPT và không có chứng chỉ nghề và trường thực tế, chương trình học ở đây thường kéo dài 1 hoặc 2 năm. Sinh viên các ngành này được cấp học bạ cuối cấp. Giáo dục ở trường thực tế không cung cấp kiến thức chuyên môn, nhưng chú trọng vào việc nắm bắt các kỹ năng sống căn bản và các công việc phụ trợ đơn giản. Các trường này thường dành cho các em có khuyết tật nặng và để vào đây học, buộc phải có giấy giới thiệu của CSTVHĐ (trung tâm giáo dục đặc biệt). Nếu “khuyết tật” của các em là tiếng Séc thì không nên vào đây học.